NİZWA VE KALELERİ – ERTUĞRUL FIRATLI

 

NİZWA VE KALELERİ – ERTUĞRUL FIRATLI

Başkent Muscat’ tan yaklaşık 156 km. uzaklıkta yer alan tarihi Nizwa,  en eski başkentlerden biri olup, turistler açısından çok ilgi çeken üç kaleyi bünyesinde barındırmaktadır. Ayrıntılı olarak bilgi vereceğim bu kalelerden biri aynı zamanda “Unesco Dünya Miras Listesi” ne girmeyi de başarmıştır. Etrafını çevreleyen ve 3000 metreleri bulan Hacer Dağları nedeniyle engebeli ve dağlık bir yapıya sahiptir.

Pek çok dini liderin yaşadığı kent; Ummanlılar tarafından “ İslam’ın payitahtı” olarak adlandırılmakta olup aynı zamanda İslam’ı ilk kabul eden şehirler arasındadır. Geçmişinde bir dönem, “ Umman’ın İmameti” adı verilen bir grup tarafından kentin özerkliğini ilan edilmiş ve pasaport ile girilebilen bir statü kazanmıştır. ( 1959 yılında ) Ancak burada petrolün bulunmasından sonra, Sultan Teymur tarafından bu duruma son verilmiştir.

Nizwaya giderken yolumuzun üzerinde yer alan fakat restorasyon nedeniyle sadece dışarıdan fotoğraflayabildiğimiz Nakhl Kalesi hakkında da kısaca bilgi vermek isterim.  “Palmiye Ağacı” anlamına gelen Nakhl Kalesi, İlk olarak Persler tarafından, bölgeyi korumak amacıyla yapılmıştır. Perslerin buradan gitmesinden sonra, dış duvarlar ilave edilmiş ancak içine insanlar sığmadıkça çember şeklinde etrafında ilaveler yapılmıştır. ( Nakhl, Muscat’a 90 km. uzaklıkta konumlanmaktadır.)

Kalenin orijinal kısmı, şu an batı tarafta konumlanmaktadır. Bu kalenin en önemli özelliği, bir kayanın üzerinde inşa edilmiş olmasıdır. En yüksek kısmı 60 metre civarındadır. Zanzibar ve Muscat Sultanı, kulelerini yaptırmıştır. Yaklaşık yirmi yılda bir restore edilen kale, bizim ziyaretimiz sırasında tadilattaydı ve ziyarete kapalıydı. Öğrendiğimize göre; şehrin valisi, kale içinde yaşamaktaymış ve yaşam alanları dışında hurma şurubu elde edilen bir bölüm de bulunmaktaymış. Geçmişte bu şurup, düşman kaleye dayandığında sıcak olrarak düşmanların üzerine dökülerek savunma amacıyla da kullanılmış.

Rehberimizin anlatımına göre, birinci katında küçük bir cami, üst katta ise konut ve kabul odaları bulunmaktadır. Özellikle misafir odasının tavan süslemesi dikkat çekici olup geometrik desenler ve Arapça yazılar ile süslenmiş. İçinde bir de müze bulunmakta imiş.

Nakhl Kalesinden birkaç km. uzaklıkta, Ain Al Thowarah Kaplıcaları yer almaktadır. Yerlilerin de çok rağbet ettikleri bu kaplıcalar, hem tedavi hem de hurma ağaçlarının eşlik ettiği piknik alanı olarak kullanılmaktadır. Bu mekânda bulunan kaplıca suyu Silud Dağından doğmakta ve vadide 300 metre boyunca akmaktadır. Bizim hoşumuza giden; bu suyun içinde yaşayan şifalı balıklar oldu ve oldukça zevkli vakit geçirmemizi sağladılar. Çok kısa da olsa şifalarından faydalandık. Gelelim Nizwaya;

Gezimize Nizwa Kalesi ile başladık. 17. Yy.a tarihlenen ve çok iyi durumda korunmuş olan Kaleyi giriş ücreti ödeyerek gezebiliyorsunuz. Umman mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak da kabul edilmektedir. Kalenin en dikkat çekici bölümlerinden biri de silindirik yapısı ile hemen dikkatinizi çekecek olan 24 metre yüksekliğindeki kulesidir. Üzerinde,  farklı boyuttaki ve meyilli delikler bulunmaktadır. Bunlar yakın ve uzak mesafe atış yapmak kullanılmışlardır. Sadece bunlarla yetinilmemiş, üzerine basılınca içine düşülecek tuzaklar da yapılmıştır. En son aşamada düşmanın tepesinden dökülmek için sıcak hurma şerbeti yapılan kısımlar bulunmaktadır.

Kalenin yapımında bir çeşit Omani malzemesi ve taş kullanılmıştır. Yapım tekniği olarak da 20 metre kadar derinliğe inilerek ve çok ağır taşlar kullanılarak temel kazılmış. Daha sonra anlatacağımız ve Unesco Dünya Miras Listesine girmiş olan ve Falaj olarak adlandırılan su kanallarını yaptırtan İmam Sultan bin Seyid tarafından bu kale de inşa ettirilmiştir.( Hemen belirteyim; kendisi sultan olmayıp adı Sultandır.)   Portekizliler ile savaşmış, elde ettiği altın ve paralar ile de bunları yaptırmıştır.

Kalede aynı zamanda Ummanın geçmişi ve tarihi hakkında bilgi sahibi olacağınız sunumlar, canlandırmalara yer verilmiştir. Aynı zamanda belirli aralıklarla değişen sergilere de ev sahipliği yapmaktadır.

Kalenin hemen girişinde dikkatinizi çekecek duvar resimlerine rastlayacaksınız. Burası oldukça eski bir medeniyetin izlerini de taşımaktadır ve eskiden kalan tarihi yapılar yıkılmak yerine üzerine devam edilerek yenileri yapılmıştır. En eski kısmı 5000 yıllık bir geçmişe sahiptir.

Kalede ayrıca öğrencilerin ve onlara eğitim veren şeyhlerin kalacağı bölümlere sahip olduğu gibi toplantı alanları da bulunmaktadır.

NİZWA SOUQ ( NİZWA ÇARŞISI )

Rengârenk lambalar, çeşit çeşit buhurdanlıklar, çanak- çömlekler, takılar, hançerler, kilimlerle çok çarpıcı bir atmosfere sahip olan çarşısı sizi hemen içine çekiverecektir. Kaleye çok yakın konumda olan çarşıyı gezmek için saat ayarlamasını çok iyi yapmanız gerekmektedir çünkü öğle saatlerinde dükkânlar kapanmaktadır.

Aşağı yukarı 400 yıllık bir geçmişe sahip çarşıda farklı bölümler oluşturulmak suretiyle alış veriş kolaylaştırılmıştır. Baharatçılar çarşısı, sebze- meyve çarşısı, hayvan pazarı gibi farklı bölümler restore edilerek ve modernleştirilerek hizmete sunulmuştu. Biz de özellikle baharatçılar ve hurma satış bölümlerini zevkle gezerek alış veriş yaptık. Burada bir de keçi pazarı kurulmaktadır. Belli günlerde ama sabah erken saatlerde kurulmaktadır.

BAHLA KALESİ;

1987 yılında Unesco Dünya Miras Listesine alınan ve en eski bölümlerinin M.Ö 500 yıllarında yapıldığı söylenen kale; Bahla Vadisinde olup Djebel Akhdar Dağlarının eteklerinde konumlanmıştır. Aslında bu vadide dört tarihi kale vardır ancak sadece Bahla, Unesco listesine girmeye hak kazanmıştır. Tarihte 12 ile 15. Yy.lar arasında bu bölgede hâkimiyet kurmuş olan Banu Nebhan kabilesi tarafından yaptırılmıştır. Daha sonra Yarubiler ve Busaidisler tarafından eklemelerle genişletilmiştir.

Kendisi ve kuleleri kerpiçten yapılmış kalenin etrafında 14 km. uzunluğunda olan ve savunma amacıyla yapılmış eski şehir duvarı bulunmakta olup 4 köyü çevrelemektedir. İlginç olan; bu kalenin yapımı hakkında Maitha ve Gaitha adında iki kız kardeşe dayanan bir efsane anlatılmakta ve bu kalenin duvarlarının bir gecede inşa edildiği söylenmektedir. İşte sırf bu yüzden belli saatten sonra kimse ( görevliler dahil ) burada kalmak istemediğinden erken saatte kapanmaktadır. Oysa diğer kaleler, daha geç saatlere kadar açık tutulmakta ve gezilebilmektedir. İşin ilginci yerel rehberin bu konuda çok ciddi olarak anlatması ve inanmasıdır.

Kapanış saatini göz önüne alarak ilk ziyaret ettiğimiz kale olan Bahla; Al- Qasabah, Beytü’l- Hadis ve Bait Al- Jabal olmak üzere 3ana kısımdan oluşmaktadır. Labirenti andıran birleşimler, dik merdivenler ile birbirine bağlanmış bölümler ile oldukça ilginç bir yapısı vardır. Pek çok kez restore edilen kale, en son 1988 yılından 2012 yılına kadar süren çalışmalar sonucu halka açılmıştır.

Unesco miras listesi giren başka bir değerleri olan Falaj sulama sistemleri sayesinde kale ve yanındaki vaha sudan yoksun kalmamış, hurma ağaçları ile yemyeşil bir görünüme sahip olmuştur. Kalenin içinde; kuleleri, su kuyuları, cami, ahırlar, yaşam alanları, kütüphane, cezaevi, mescit gibi bölümler bulunmaktadır. Tepeden etraftaki manzarayı da kaçırmamanızı öneririm.

JABREN KALESİ;

Zamanımıza kadar çok iyi korunarak gelmiş olan kale, 1675 yılında İmam Bil Arab Bin Sultan tarafından yaptırılmıştır. İçini gezerken büyük keyif aldığım kale; üç katlı olup iki kulesi vardır. Geçmişte öğretim merkezi olarak hizmet vermiştir. Bu nedenle pek çok salonu ve kütüphanesi bulunmaktadır. Şu an göstermelik bazı kitaplar bulunmaktadır.

Ortada bir avlu olmak üzere çevresinde odalar ve salonlar bulunmaktadır. Kalenin özellikle tavan süslemeleri çok güzel olup Opera Binasının tavan süslemeleri de buradan esinlenilmiştir. Orta bölümde İmamla ilgili bir şiir de yer almaktadır. İslam dinine ve Umman’a ait figürler, süslemeler kullanılmıştır. Birçok çiçek motifine yer verilmiş olup sonsuzluğu sembolize etmektedir. Doğal boyalardan faydalanılmıştır.

Merdivende yapılan bir hile sayesinde ses çıkmakta ve böylece birisinin geldiği anlaşılmaktadır. Aynı zamanda o basamaktaki bir bölüm kaldırılmak suretiyle aşağıya bakılabilmektedir. Yine merdivenlerdeki ve duvarlardaki süslemeler görülmeye değer biçimdedir.

Kalenin en özel katı İmama ait olup üst kattır. Burada kadınlar bölümü de bulunmaktadır. Özellikle güneş ve ay odaları çekici olup yedi pencere yukarıda, yedi pencere de aşağıdadır. Tavanda da göz motifi kullanılmıştır ki “Allah her yerdedir ve izlemektedir” anlamındadır.