EZİDİLER VE TERK EDİLEN MAĞARAKÖY ( KİVEX )

 

EZİDİLER VE TERK EDİLEN MAĞARAKÖY- KİVEX

Şırnak geçmişinde önemli bir yeri olan ve Mezopotamya’nın mozaiğinin önemli bir halkası olan Ezidiler, Osmanlı döneminde ve sonrasında 1980 li yıllarda özellikle Almanya, Belçika, Fransa ve Hollanda gibi Avrupa ülkelerine göç etmişlerdir. Günümüzde sayıları yok denecek kadar az veya saklıdır. Terk edilme sonrası boş kalan köylerden biri de Kivex( Mağaraköy) olup diasporadaki Ezidiler, özellikle 2020 sonrası, belirli kutsal dönemlerinde bu ve benzeri diğer köylere ziyarete gelip kısıtlı da olsa bu köylerin onarımı için de girişimde bulunmaktadırlar.

Ezidiliğin temelinde tek tanrı inancı bulunmaktadır. Tanrı evreni yaratmış ve sonrasında yönetimi kutsal yedi meleğe bırakmıştır. Baş melek; Melek Tavus olup Ezidiler açısından çok önemlidir. Diğer melekler; Derde Elias, SheikhShems, Fakhraddin, Nasiraddin, Sejaddin ve ShekhFexreddin olarak sıralanabilir. Ateş, su, toprak ve rüzgar Ezidiliklte önemlidir ancak Güneş, en kutsal ilahi güç olarak görülmektedir, yaşamın kaynağıdır. Günde üç defa güneşe dönülerek Kürtçe dua edilir. Bu arada hemen belirtelim Ezidiler, etnik Kürttürler. Ay ve yıldızlar da Ezidiliğin kutsalları arasındadır. İlginç olan kadınlar ve diğer dişil varlıklar da hayatın kaynağı oldukları için kutsal sayılırlar. Baharda doğa hamile kabul edildiğinden;  toprak kazmak, avlanmak, dal kesmek yasaktır.

Reenkarnasyona inanılan Ezidilikte Tavus kuşu figürü özel olup şeytan sözcüğü kullanılmamaktadır. Kara yılan da onlar için kutsal olup Halep’in Şeyh Mend Paşasını temsil etmektedir. Ayrıca Nuh’un gemisinde açılan deliği, bu yılan kuyruğunu sokarak tıkamış ve gemiyi batmaktan kurtarmıştır.

Türbe girişlerinde, kapı üzerinde Şex Babanın duası bulunur. Kapı boyu kısa tutulur ve saygı için eğilerek içeri girilir. Kapının eşiğindeki taşa basılmaz ve ayakkabı ile içeri girilmez. Duaların kabulü için ayrıca dilek ağacına çaput bağlanır. Ancak bu çaputlar, siyah ve mavi renkte olmamalıdır. Saflığın simgesi beyaz renk ise onlar için önemlidir. Kırmızı hayatın, sarı güneşin, yeşil ise doğanın simgesi kabul edilir.

Yine bu inanışa göre her şey zıttıyla vardır. Genişlik-darlık, aydınlık-karanlık, yaz-kış,hayat-ölüm gibi. Doğum ve ölüm kutsaldır ve Tanrı verdiği gibi alır. O yüzden ölüm sonrası yas tutulmaz.

Önemli günlerinden biri, onların yeni yıl olarak kabul ettikleri “Çarşamba Sor-Kırmızı Çarşamba” olup özellikle o gün, eski köylerine gelip tören düzenlemektedirler. Ezidiliğin nesilden nesile aktarılmasında yazılı kaynaklar değil de genellikle kutsal ilahilerden faydalanılmıştır. Ateş onlar için kutsaldır.

Ezidilerin kutsal merkezi, Kuzey Iraktaki Laleş Tapınağıdır. Her yıl Ekim ayında ( Cema Bayramı) burada bir araya gelerek toplu ibadet yapmaktadırlar. Ayrıca onlar için çok önemli bir kişi olan Şeyh Adi bin Musafir’in mezarı da burada bulunmaktadır.

Kivex köyü (Mağara Köyü) Şırnak’ın İdil ilçesinde yer almaktadır. Geçmişinde Ezidilerin yaşadığı ve 1980- 1990 yıllarında boşaltılan köy, çoğu yıkılmış taş evlerden oluşmaktadır. Ezidi mezarlığı ise evlerin aksine çoğu sağlam şekilde durmaktadır. Bu mezar taşlarında, özellikle tavus kuşu, güneş motiflerine rastlanmaktadır. Tavus kuşu motifleri, köyde yapılan restorasyonlar esnasında yaptırılan direklerde de göze çarpmaktadır.

Mezarlıklar, gerçek işlevleri yanı sıra onlar için hem kutsal alanlarıdır hem de dini ritüellerini gerçekleştirdikleri yerdir.